Page 98 - Camiye Gidiyorum1 Öğretici Kitabı

A L A N B I L G I S I ÖĞRENME ALANI: IBADET

TEMIZLIK 22/26). Hz. Peygamber de "Temizlik imanın ya-

rısıdır" (Müslim, “Tahâret”, 1), "Allah temizdir,
Kur'ân-ı Kerîm'in birçok âyetinde, Hz. Peygam- temizliği sever" (Tirmizî, “Edeb”, 41), "Namazın
ber'in hadislerinde ve örnek hayatında temizliğin anahtarı temizliktir" (Ebû Dâvûd, “Salât”, 73; Tir-
önemi ve gerekliliği üzerinde ısrarla durulmuş, ge- mizî, “Tahâret”, 3) buyurmuş; değişik vesilelerle
nel anlamda temizlik ve ibadet amaçlı temizlikle beden ve çevre temizliğini emretmiş veya tavsiye
ilgili birtakım ilke ve ölçüler getirilmiş ve temizlik etmiş, bu konuda davranışlarıyla ashabına ve bütün
bazı ibadetler için ön şart sayılmıştır. Çünkü din, Müslümanlara örnek olmuştur. İslâm'ın bu ısrarlı
özü itibariyle mânevî kirlerden arınma, Allah'ı ta- takibi neticesinde temizlik Müslümanların haya-
nıma, O'na itaat ve ibadet etmeden ibaret gibi gö- tına dinî yönü de bulunan bir kültür ve gelenek
rünse de ruhun yücelişi ve insanın böyle mânevî bir olarak yerleşmiş, fıkıh kitaplarının ilk bölümünü
bağlantı ortamına geçebilmesi için insanı çevrele- temizlik (tahâret) konusu teşkil etmiştir.
yen fizik şartların da buna uygun olması gerekir. Görünür kir ve pisliklerin giderilmesi "necâsetten
İbadet hayatıyla ve mânevî temizlenme ile beden tahâret", abdestsizlik durumunun kaldırılması ise
ve çevre temizliği arasında sıkı bir bağın kurulması "hadesten tahâret" olarak adlandırılır. Her iki tür
hatta Kur'an'da temizlikten, hem maddî hem de temizlik de ibadete hazırlık olmakla birlikte ara-
mânevî temizliği kapsayacak şekilde genel bir an- larında mahiyet farkı olduğu açıktır. Bu farkı gös-
latımla söz edilmesi böyle bir anlam taşır. Öte yan- termek üzere Türkçe ilmihal kitaplarında birinci-
dan İslâm dini ferdin âhiret kadar dünya hayatında sine "maddî temizlik", ikincisine "dinî temizlik"
da her yönden mutlu ve huzurlu olmasını arzu et- veya "mânevî temizlik" denilmiştir. Her iki nite-
tiği, Müslümanların sağlıklı ve güvenli bir toplum lendirme eksik olduğu gibi yanlış anlaşılmaya da
oluşturmasını dinî hayat için âdeta ön şart mesabe- müsaittir.
sinde gerekli gördüğü için, başta beden temizliği
olmak üzere maddî temizliği de dinî mükellefiyet a) Necâset
kapsamında görmüş, bu konuda ferde bir dizi ödev Necâset, hakiki ve maddî pislik, kirlilik demek
ve sorumluluk yüklemiştir. olup böyle maddeye "necis" tabir edilir. İslâm'da
İslâm kültüründe genel anlamdaki temizlik ile iba- bir şeyin temiz olması asıl olup necâset ârızî bir
det amaçlı temizlik birbirini tamamlar ve birlikte vasıftır. Bu sebeple fıkıh kitaplarında dinen necis
bir anlam ifade eder. Bu sebeple İslâm bilginleri sayılan maddeler ve necis sayılma ölçüleri zikredil-
temizliği maddî temizlik, hükmî temizlik ve mâ- mekle yetinilir.
nevî temizlik şeklinde üç safhalı bir faaliyet olarak Ana hatlarıyla ifade etmek gerekirse, etinin yen-
görmüşlerdir. Beden, elbise ve çevre temizliği şek- mesi ister helâl ister haram olsun, akıcı kanı olan
linde ifade edilebilecek olan maddî temizliğin de, kara hayvanlarından dinî usule uygun biçimde bo-
genelde ibadete hazırlık ve ön şart olarak, kimi du- ğazlanmadan ölen veya öldürülen ve bu hükümde
rumda ibadet olarak değerlendirilmiş olması, ona, olan hayvanların etleri necistir. Kan, domuz eti,
İslâm kültüründe bir ibadet içeriği kazandırıldığını sarhoş edici içkiler, insan idrarı, dışkısı ve ağız
gösterir. Abdest ve gusül, hükmî temizlik kademe- dolusu kusmuğu, etinin yenmesi helâl olmayan
sidir. Üçüncü kademede ise kişinin uzuvlarını gıy- hayvanların eti, idrarı ve dışkısı dinen necis (pis)
bet, yalan, haram yemek, mala hıyanet etmek gibi olduğunda ittifak edilen maddelerdir. Fakihlerin
günahlardan, kalbini haset, kibir, gösteriş, hırs ve çoğunluğu şarabı da maddeten necis saymışlardır.
benzeri kötü huy ve hastalıklardan, hatta benlik ve
bilincini Allah'ın gayrısından (mâsivâ) temizlemesi b) Hades
gelir. Müslümanın kademe kademe arınması ve te- Hades fıkıh dilinde, abdestsizlik veya cünüplük se-
mizlenmesi, Allah'ın huzuruna böyle bir safiyet ve bebiyle insanda meydana geldiği var sayılan hükmî
arılıkla çıkması öğütlenir. kirliliği veya bu kirliliğin sebebini ifade eder. Ha-
Maddî temizlik İslâm dininin fevkalâde önem at- des, büyük hades ve küçük hades şeklinde ikiye
fettiği bir konudur. Kur'ân-ı Kerîm'de çevrenin ve ayrılır. Gusülle giderilebilen cünüplük (cenâbet),
ibadet yerinin temizliğinden söz edilir, Allah'ın hayız ve nifas gibi hükmî kirlilikler büyük hades,
temizlik konusunda titizlik gösterenleri sevdiği abdestle giderilebilen hükmî kirlilik de küçük ha-
bildirilir (el-Bakara 2/125; et-Tevbe 9/108; el-Hac destir. Buna bağlı olarak gusül büyük hükmî temiz-
98