Page 207 - Camiye Gidiyorum1 Öğretici Kitabı

ILGILI SAYFALAR: 128–131 20. ÜNITE ALLAH’A DUA EDIYORUM VE ŞÜKREDIYORUM

lar önceden sebep-sonuç ilişkisiyle birbirine bağ- rüya görme, uyanma, çarşıya çıkma, alış veriş gibi
lanmıştır. Sebeplerin sonuçları doğurması zaman basit faaliyetler de birer dua konusu olmuştur. Ge-
içinde meydana gelir. İyilik veya kötülüğü takdir nellikle hayatın korunması ve âhiret mutluluğunun
eden bunlar için bir sebep de takdir etmiştir. Dua sağlanmasıyla ilgili duaların yer aldığı pratik dua
kötülüğün giderilmesi veya iyiliğin sağlanması için kitapları hemen her devirde rağbet görmüştür (aş.
bir sebeptir. Duanın bir faydası da kalpte Allah bk.).
inancının kökleşmesini sağlamasıdır ki bu da iba-
detin hedefidir (İhyâ, I, 328, 329). Fizyolojik ve ferdî faydalarla ilgili duaların yanında
dinî naslarda kişiyi hata ve günah işlemeye sevke-
Tasavvufî eserlerde duanın dünyevî dert ve ihti- den nefsin basit istek ve kaprislerinden, kin ve ha-
yaçların giderilmesinde etkili olduğunu gösteren setten, duyarsız bir kalpten, faydasız bilginin veya
birçok örnek vardır. Bununla beraber bir sûfî için cahilliğin doğuracağı kötülüklerden korunmayı;
duanın istek ve ihtiyaçların giderilmesine yaraması kalpleri birleştirecek sevgi, merhamet, gönül ve ah-
önemli değildir. Onun için önemli olan, duanın lâk güzelliği kazanma isteğini ifade eden içtimaî,
Allah’a duyulan iştiyakın dili ve O’nunla doğrudan ahlâkî ve ideal hedeflerin de duaların konusunu
haberleşmenin bir vasıtası oluşudur. Bazı tasavvuf teşkil ettiği görülür.
erbabına göre ilâhî hüküm ve kaderin cereyanı kar-
şısında susmak ve hiçbir arzu izhar etmemek en uy- Hz. Âişe’ye göre Resûlullah’ın duaları özlü ve kap-
gun tutumdur (Kuşeyrî, s. 373-380). samlı olup (Ebû Dâvûd, “Salât”, 358) çoğunlukla
içtimaî ve ahlâkî hedeflere yöneliktir. Sosyal bün-
Her şeyin Allah’tan sudûr ettiğini ve böylece yu- yede görülecek ayrılık ve anarşi, insanın şerefini
karıdan aşağıya doğru bir determinizmin varlığını düşüren cimrilik, korkaklık, tembellik gibi kötü
kabul eden filozoflara göre dua insanı gökkürele- huylar, fakirlik, zenginlik veya ihtiyarlığın yol aça-
riyle ilişki içine sokmaktan ibarettir. İbn Sînâ’ya cağı ahlâkî çöküntü onun en çok sakındığı durum-
göre duanın etkisi, dünyevî eğilimlerle semavî se- lardır (Müslim, “Zikir”, 73; Nesâî, “İstiâze”, 5, 6,
beplerin birlikte çalıştığı bir sonuç olarak ortaya çı- 12). Hz. Peygamber’in, çok meşhur bir duasında
kar. Dua esnasındaki yalvarış gökküreleri üzerine, insanın ahlâk ve ruh sağlığının korunmasına ne ka-
tıpkı insanın hayal gücünün kendi vücudu üzerine dar önem verdiği dikkati çeker: “Allahım! Ürper-
tesir etmesi gibi büyük kâinatın kanunlarına göre meyen kalpten, doymayan nefisten, fayda vermeyen
fizikî bakımdan tesir eden ruhî bir etki olarak gö- bilgiden ve kabul olunmayacak duadan sana sığını-
rülür. Aslında insana dua etmesini telkin eden bu rım” (Tirmizî, “Daavât”, 69; Nesâî, “İstiâze”, 13).
gökküreleridir; bu telkin sebeplerin evrensel ard
arda gelişi içinde yer alır (EI² [Fr.], II, 634). Hamd, tesbih, tehlîl gibi Allah’ın yüceliğini ifade
eden dualar bazan sırf Allah’a yakınlığı, O’nunla
Dua Konuları. Dua kitaplarında bir kısmı âyetlere, irtibatı ve O’nun rızâsını amaçlayan bir sevgi ve
büyük bir çoğunluğu da hadislere dayandırılmış, saygıyı sunmaktan ibarettir. Bazan da bunlara, uh-
hayli uzun listeler teşkil eden duaların önemli bir revî veya dünyevî isteklerin kabulünü kolaylaştıra-
kısmı insanın temel istek ve ihtiyaçlarıyla ilgilidir. cak birer mukaddime olarak başvurulmaktadır.
Beden ve ruh sağlığı, dünya ve âhiret mutluluğu,
ferdî ve içtimaî güvenlik dilekleri yanında istenme- Duanın Âdâbı. İslâmî kaynaklarda diğer ibadet-
yen, gelmesinden korkulan durumlardan Allah’a lerde olduğu gibi dua için de şeklî ve ahlâkî bazı
sığınma duaları daha ayrıntılı olarak sıralanmış- şartlara riayet edilmesi istenmiştir. Buna göre dua
tır. Bunlarda insanın temel endişe ve korkuları eden kişinin konumuna uygun bir edep içinde ol-
neredeyse tek tek dile getirilmiştir. Hastalık, tabii ması gerekir. Nitekim bir nevi dua olan namazda
âfet, fakirlik, saptırıcı zenginlik, nefis ve şeytan, kulun nasıl hareket edeceği tarif edilmiştir. Bu
sıkıntı ve üzüntü, zulüm ve düşman, borç, darlık, hareketler dış görünüşü bakımından insanın saygı
güçsüzlük, zillet, cehennem ve kabir azabı bu sa- ve sığınma tavrını belli bir disiplin içine almıştır
kınılan kötülük ve fitnelerin başlıcalarını oluştu- ve özü itibariyle Allah’ın huzurunda güçsüzlü-
rur. Ayrıca hayatın doğum, ölüm ve yolculuk gibi ğünü, noksanını kabulü, hamd, şükür ve yardım
önemli olayları; ibadet, yeme, içme, yatma, uyuma, isteklerini sunmayı ifade eder. Namazda ve her
207